Τα οφέλη για την αγορά.
Σήμερα στη Γη ζουν περίπου 1 δισεκατομμύριο άνθρωποι ηλικίας άνω των 60. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς, μέχρι το 2050 αυτοί θα φτάσουν τα 2 δισεκατομμύρια. Τα παιδιά που γεννιούνται τον 21ο αιώνα έχουν πάνω από 50% πιθανότητα να ζήσουν πάνω από 100 χρόνια. Με βάση πρόσφατα στοιχεία της EUROSTAT, κατά τη διάρκεια των επόμενων τριών δεκαετιών, ο αριθμός των ηλικιωμένων στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) προβλέπεται να ακολουθήσει μια ανοδική πορεία, που κορυφώνεται στα 149,2 εκατομμύρια κάτοικους το 2050·, αριθμό που θα αντιπροσωπεύει περίπου το 28,5% του συνολικού πληθυσμού της Ευρώπης.
Η οικονομία της «μεγάλης ηλικίας» (Silver Economy) θεωρείται πλέον δυναμική παράμετρος επηρεασμού νευραλγικών παραγωγικών τομέων της παγκόσμιας αγοράς (Υγεία, Ασφάλεια, Μεταφορές, Επικοινωνία, Ψυχαγωγία κλπ). Ο τουρισμός τρίτης ηλικίας ή ασημένιος τουρισμός, αποτελεί, ένα σημαντικό μέρος της τουριστικής βιομηχανίας σε πολλές αναπτυσσόμενες και αναπτυγμένες χώρες. Σύμφωνα με τις προβλέψεις, το 26% των Ευρωπαίων τουριστών το 2030 θα είναι άνω των 65 ετών, ενώ το 2050 το ποσοστό αυτό θα ανέλθει σε 32%. Πρόσφατα ερευνητικά δεδομένα (έρευνα διαΝέοσις, 24.11.2021), δείχουν ότι το ένα τρίτο της συνολικής δαπάνης των Ευρωπαίων τουριστών τα επόμενα χρόνια θα προέρχεται από άτομα ηλικίας 65 ετών και άνω που θα επισκέπτονται μια χώρα στο πλαίσιο βραχυχρόνιου αλλά και μακροχρόνιου τουρισμού «snowbird tourism».
O «ασημένιος τουρισμός» αποτελεί επομένως μια μοναδική ευκαιρία για την ελληνική οικονομία. Εντούτοις, φαίνεται η τουριστική αγορά δεν έχει ακόμη συνειδητοποιήσει επαρκώς τη σημαντικότητα της συγκεκριμένης ομάδας κοινού και τα οφέλη που μπορούν να προκύψουν από την συμπερίληψη της στον σχεδιασμό προσφοράς εξειδικευμένων υπηρεσιών.
Στην Ελλάδα δυστυχώς παρατηρείται σημαντική υστέρηση στην ανάπτυξη του συγκεκριμένου τομέα. Η χώρα μας διαθέτει τις υποδομές, το ανθρώπινο δυναμικό και όλες τις προϋποθέσεις να ηγηθεί στο συγκεκριμένο χώρο. Οι «ασημένιοι τουρίστες» δίνουν υπεραξία στον τουρισμό και η πρόκληση είναι μεγάλη. Το πλούσιο τουριστικό απόθεμα, οι ιδανικές κλιματικές συνθήκες, η προσβασιμότητα, η μεσογειακή διατροφή, το φυσικό περιβάλλον, οι ιαματικές πηγές, η θάλασσα και το χαμηλό συγκριτικά κόστος ζωής, αποτελούν σημαντικά συγκριτικά πλεονεκτήματα και ισχυρά όπλα στην προσπάθεια προσέλκυσης τουριστών ηλικίας άνω των 55 ετών. Σύμφωνα με προβλέψεις, μέσα στα επόμενα χρόνια, εφόσον υπάρξουν οργανωμένες και συντονισμένες δράσεις στο πεδίο του μάρκετινγκ, η Ελλάδα μπορεί να επιμηκύνει την τουριστική περίοδο (Μάιος-Οκτώβριος) για τουλάχιστον δύο μήνες. Το γεγονός μπορεί να επιφέρει αύξηση της τάξης ακόμη και του 20%, τόσο σε επίπεδο αφίξεων (τουλάχιστον 6 εκατ. τουρίστες βάσει των σημερινών δεδομένων) όσο και σε επίπεδο εσόδων.
Εντούτοις, παρά τις πολλαπλές δυνατότητες της χώρας, καθώς και το πλούσιο- αλλά πλημμελώς αξιοποιημένο- χαρτοφυλάκιο θεματικού τουρισμού (τουρισμός ευεξίας, ευζωίας, υγείας, ιαματικός, γαστρονομικός, θρησκευτικός, θαλάσσιος τουρισμός, κ.λπ.), η ελληνική τουριστική βιομηχανία έχει ελάχιστα δραστηριοποιηθεί προς την κατεύθυνση της προσέλκυσης τουριστών μεγαλύτερων ηλικιών. Σήμερα, μόλις το 9,7% των ξενοδοχείων παρέχει εξειδικευμένες υπηρεσίες που απευθύνονται σε ασημένιους τουρίστες και αντίστοιχα τα ταξιδιωτικά γραφεία δεν έχουν αναπτύξει τουριστικά προϊόντα κατάλληλα για επισκέπτες μεγαλύτερων ηλικιών.
Με βάση πρόσφατη μελέτη (“The silver economy: An opportunity for Greece?” καθ. Γ. Τούντας /Delphi Economic Forum 2019,) η χώρα μας θα μπορούσε να προσελκύσει μέσω ανάπτυξης και προώθησης του τουρισμού υγείας και των συνιστωσών του (ιαματικός, ιατρικός, τουρισμός ευεξίας) περισσότερους από 100.000 επισκέπτες ετησίως, που θα αποφέρουν έσοδα άνω των 400 εκ. €. Πρόσφατα υπογράφτηκε Συμφώνο στρατηγικής συνεργασίας μεταξύ της Ελληνικής Εταιρείας Επενδύσεων και Εξωτερικού Εμπορίου (Enterprise Greece) και του Ελληνικού Συμβουλίου Τουρισμού Υγείας- Elitour για την ανάληψη πρωτοβουλιών και την επανεκκίνηση ιατρικού τουρισμού στη μετά κοροναϊό εποχή. Ενέργεια που σηματοδοτεί την έναρξη μιας νέας εποχής.
Πολλαπλά οφέλη μπορούν να παραχθούν επίσης από την προώθηση του τουρισμού παραχείμασης. Με βάση τη μελέτη του «διαΝέοσις» οι ταξιδιώτες μεγαλύτερων ηλικιών διακρίνονται σε δύο κατηγορίες: σε αυτούς που πραγματοποιούν βραχυχρόνιες διακοπές και σε αυτούς που ταξιδεύουν και διαμένουν για μεγαλύτερες χρονικές περιόδους ή παραχείμαση αγοράζοντας κατοικίες σε προορισμούς της επιλογής τους. Υπολογίζεται ότι σήμερα ποσοστό 7.3% των ενηλίκων ευρωπαίων ονειρεύεται την μετακίνηση και διαμονή του, μετά την συνταξιοδότηση, σε ελκυστικούς προορισμούς της Ν. Ευρώπης. Εξ αυτού αναμένεται εκτίναξη της ζήτησης εξοχικών κατοικιών και αύξηση των εσόδων σε περισσότερα από 2,7, εκ. € την επόμενη εικοσαετία.
Ο «ασημένιος τουρισμός» μπορεί επομένως να αποτελέσει όχι μόνο μοχλό περαιτέρω ανάπτυξης πολλών ειδών θεματικού τουρισμού όπως ο τουρισμός ευεξίας, ευζωίας, υγείας, ο ιαματικός, ο γαστρονομικός, κ.α., αλλά να λειτουργήσει επιπλέον ως καταλύτης επιμήκυνσης της τουριστικής περιόδου ενισχύοντας τη χειμερινή τουριστική κίνηση κατά την οποία παρέχονται και οικονομικότερα τουριστικά πακέτα. Παράλληλα βεβαίως, μπορεί να πυροδοτήσει τη δημιουργία κατάλληλων υποδομών/ προϋποθέσεων για την ανάπτυξη του τουρισμού παραχείμασης.
Με βάση τους πολλαπλασιαστές του ΣΕΤΕ, του ΚΕΠΕ και του ΙΟΒΕ, και εφόσον επιτευχθεί η προσέλκυση 1 εκατ. επιπλέον ξένων τουριστών τρίτης ηλικίας, οι οποίοι θα δαπανήσουν €1,5 δισ., οι επιπτώσεις στην ελληνική οικονομία θα είναι πολύ σημαντικές: €3,7 δισ. αύξηση στο ΑΕΠ (2% του συνολικού ΑΕΠ του έτους 2017) και δημιουργία 60.000 νέων θέσεων εργασίας (35.000. στις τουριστικές δραστηριότητες -άμεση επίδραση, 5.500 σε κλάδους προμηθευτών παρόχων τουριστικών υπηρεσιών -προκαλούμενη επίδραση, και 19.000 στην ευρύτερη οικονομία, χωρίς να συνυπολογίζεται η ενίσχυση της απασχόλησης σε πιθανά οικιστικά προγράμματα μακροχρόνιας διαμονής).
Αναλυτικότερα, προβλέπεται να προκύψουν τα ακόλουθα οφέλη:
- Από τον τουρισμό μακράς διαρκείας διαμονής: €1,1 δισ. αύξηση στο ΑΕΠ και 11.000 νέες θέσεις εργασίας (διανΕΟσις 2021).
- Από τον ιατρικό τουρισμό: €1,5 δισ. αύξηση στο ΑΕΠ και 20.000 θέσεις εργασίας.
- Από τον ιαματικό τουρισμό: €2 δισ. αύξηση στο ΑΕΠ και 25.600 θέσεις εργασίας.
- Από τον τουρισμό ευεξίας €13,5 δισ. αύξηση στο ΑΕΠ και 171.000 νέες θέσεις εργασίας.
Διερευνώντας τις δυνατότητες της ελληνικής τουριστικής βιομηχανίας για παροχή εξειδικευμένων προϊόντων και υπηρεσιών στις ηλικιακές κατηγορίες διάκρισης του «ασημένιου τουρισμού», προκύπτουν τα ακόλουθα:
Για την κατηγορία ανθρώπων 55-65 ετών έχουν ήδη αναπτυχθεί ορισμένα τουριστικά προϊόντα στην Ελλάδα χωρίς όμως να διαφοροποιούνται ουσιαστικά από αντίστοιχα άλλων ηλικιών. Για την κατηγορία 65-75 η χώρα μας δεν διαθέτει πετυχημένα προϊόντα, για την μεγαλύτερη δε ηλικιακή κατηγορία ανθρώπων 75-85 ετών δεν υφίσταται πρόβλεψη ανάπτυξης εξειδικευμένων προϊόντων ούτε καν στην Ευρώπη. Είναι επομένως προφανές ότι ελλείψει στοχευμένου μάρκετιγκ και η αδυναμία της τουριστικής βιομηχανίας να ανταποκριθεί σε συγκεκριμένες ανάγκες και απαιτήσεις στερεί τη χώρα μας από σημαντικά έσοδα.
Δεν χρειάζονται μεγάλες επενδύσεις, αλλά οριζόντιος συντονισμός υπηρεσιών για τους τουρίστες. H χώρα οφείλει να προωθήσει την ανάπτυξη κατάλληλων υποδομών, την παροχή κίνητρων, την αλλαγή του σχετικού θεσμικού πλαισίου, τη λήψη ευεργετικών μέτρων. Να υποστηρίξει την ανάπτυξη θεματικών μορφών τουρισμού την προώθηση του μείγματος γηριατρικού ή/και ιαματικού τουρισμού με υπηρεσίες αποκατάστασης υγείας και θεραπείας χρόνιων παθήσεων, τουρισμού αναψυχής, αλλά και παραχείμασης. Επιπλέον, η τουριστική βιομηχανία θα πρέπει να αναγνωρίσει την ευκαιρία, να αξιοποιήσει τα επιστημονικά δεδομένα, τις δυνατότητες, τα εξειδικευμένα εργαλεία και να στοχεύσει στην ανάπτυξη εξειδικευμένων τουριστικών προϊόντων, που θα ανταποκρίνονται στις ανάγκες και απαιτήσεις τουριστών 55+. Είναι αναγκαία η στόχευση της αγοράς και το “segmentation” του ασημένιου τουρισμού, η διαφοροποίηση του marketing, η δημιουργία αφηγήματος και destination branding για κάθε προορισμό, η εξασφάλιση της ύπαρξης και καλής λειτουργίας των αναγκαίων ιατρικών και νοσηλευτικών υπηρεσιών δημόσιου ή/και ιδιωτικού φορέα σε κάθε περιοχή ενδιαφέροντος για τον ασημένιο τουρισμό και τον τουρισμό μακράς διαμονής, κ.α.